- Ədəbiyyat insanın ən azad olduğu sahədir. Ədəbiyyat heç bir qadağa tanımır. Mən ədəbiyyat adlı vətənimin ən azad vətəndaşıyam. Ədəbiyyat mənim üçün ayrıca, özünün ab-havası və hərarəti, özünün sevinc və kədəri olan bir dünyadır. Həyatımızı istədiyimiz kimi yaşaya bilmiriksə, ədəbiyyat bizim üçün ən böyük təsəllidir. Həyat insanı qocaldır, amma ədəbiyyat insanı həmişə diri saxlayır, insan sevgisini ölməyə qoymur. Ədəbiyyat həyata alternativ bir dünyadır. Mən ədəbiyyatı buna görə sevirəm. 

- Konkret bir kitab olmayıb. Amma mən uşaqlıqdan çoxlu nağıllar oxumuşam. Azərbaycan nağılları mənim ilk sevgim olub. Ədəbiyyatı mənə sevdirən o nağıllar olub. Bu mənada o nağıllar bəlkə də mənim həyatımı dəyişib.

- Bu pessimizmin kökündə realist düşüncə dayanır. Mən indiyəcən fatalist düşüncəli qələm adamına rast gəlməmişəm. Qələm adamları dünyanı daha dərindən dərk edirlər. Rəhmətlik Hüseyn Arifin bir şeiri var, deyir: “bu dünya düzəlsə, dədəmə lənət!” Dünyanın heç vaxt “düzəlməyəcəyi” qənaətinə gələn şair necə optimist ola bilər? Yazıçı biləndə ki, onun yazdığı söz hansısa bir körpənin göz yaşını kəsməyəcək, müharibələri saxlamayacaq, o, necə pessimist olmasın?! Dünya yaranandan şairlər dünyanın faniliyindən, həyatın puçluğundan gileyləniblər. Bundan sonra da yəqin ki, belə olacaq. Heç nə düzəlməyəcək. Bəlkə də yazıçıya, şairə kədər xəstəyə dərman kimi gərək olur…

- Postmodernizm dünyada artıq keçilmiş bir mərhələdir. Bütün sahələr kimi biz də bu cərəyandan ən sonda xəbər tutanlardan olduq. Azərbaycan sovet dövründə bütün cərəyanlara qapalı bir ölkə idi. Dünya ədəbiyyatında gedən proseslərdən xəbər tuta bilmirdik. Ədəbiyyat bəlli bir ideologiyanın vintciyinə çevrilmişdi. Məhz bunun nəticəsidir ki, dünyanın maraqla oxuduğu yazıçıların əsərləri hələ də bizim dilə tərcümə olunmayıb. Niyazi Mehdi böyük fikir və düşüncə adamıdır, filosofdur. O, bu sözü elə-belə demir. Azərbaycanda, doğrudan da, postmodern əsər yox dərəcəsindədir. Kamal Abdullanın “Yarımçıq əlyazma”, “Unutmağa kimsə yox” romanlarını müəyyən mənada postmodern əsər adlandırmaq olar. Amma başqa kimləri demək olar? Söyüşlə əsər yazmaq hələ postmodern yazı anlamına gəlmir. Postmodernizmin konkret postulatı yoxdur. Bu cərəyan dekonstruktiv düşüncəyə əsaslanmış dağınıq bir cərəyandır. Bizim yazıçılarımızın hansı birinin əsərini postmodernizmə aid edə bilərsiniz? Niyazi Mehdi müəyyən dərəcədə haqlıdır. 

- İstedadsızla istedadlını ayırmaq üçün onların yazdığı mətnə nəzər salmaq kifayət edir. Bu, elə də çətin bir iş deyil. İstedaddan məhrum olan adam bir misrası, bir cümləsiylə özünü ələ verir. İstedadsız adamın hansı məziyyətlərindən danışmaq olar?

- Məncə, roman üçün yaş senzi qoymaq gülməlidir. Yazar özünü roman yazmağa hazır hesab edirsə, bunun üçün dil bazası, təfəkkür zənginliyi varsa, yaza bilər. Şoloxov “Sakit Don” kimi nəhəng əsəri 22 yaşında yazmağa başlayıb. 22 yaşında insan da zəngin həyat təcrübəsinə malik ola bilər. Amma həyatı öyrənmədən, dili bilmədən tez əlinə qələm alıb, tələsik roman yazan, sonra da iddiali-iddialı müsahibələr verən özündənmüştəbeh gəncləri görəndə düşünürsən ki, bunlara heç məsləhət vermək də lazım deyil. Onsuz da o məsləhəti eşitməyəcəklər. Amma zaman gələcək, yazdıqlarından xəcalət çəkəcəklər. O cızmaqaralardan utanacaqlar, tələsik çap etdirdikləri “roman”ı üzə çıxarmayacaqlar. Bu da onlar üçün yaxşı cəzadır. 

- Yazıçı da bir yaradıcı olaraq təkamül prosesi keçir və müəyyən müddətdən sonra yazdıqları ona zəif, əhəmiyyətsiz görünür. Bu, çox təbii bir prosesdir. Məsələn, İsa Hüseynov gənclikdə yazdığı bir sıra əsərlərindən imtina edib. “Dan ulduzu”, “Bizim qızlar”, “Yanar ürək” və sair. Əsərlərdən imtina etsə də, sonralar “Yanar ürək”i inkişaf etdirib “İdeal” kimi nəhəng əsər yazdı. Bu, keçmişi danmaq deyil, yazıçının inkişafının göstəricisidir.

- Mən dəfələrlə demişəm, yenə təkrarlamağa məcburam. Ədəbiyyat heç bir birlikdə yaranmır, ədəbiyyat fərdi sahədir. Yazıçılar Birliyi heç kəsə yazmağı öyrətmir və heç kəsin də istedadını əlindən alası deyil. İstedad Allah vergisidir. Ədəbi qurumların olması heç də pis deyil. Bütün dünyada müxtəlif cərəyana mənsub yazarlar bir qrupda toplaşıb ədəbi diskussiyalar aparırlar, sağlam müzakirələr keçirilir. Amma Azərbaycanda vəziyyət tamam fərqlidir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyi sağlam düşüncəyə qarşıdır, bu təşkilat həmişə demokratik prinsiplərə qarşı çıxıb. Son olaraq dostumuz Şərif Ağayarın bu təşkilatdan xaric edilməsi bir daha sübut etdi ki, Yazıçılar Birliyi öz ənənəsinə sadiqdir.

- Hər halda istərdim ki, yazdıqlarım ədəbiyyat üçün olsun. Bunu zaman təyin edəcək.

- İndi ədəbiyyat da sanki şoulaşıb. Gərək nəsə bir qalmaqal yaradasan ki, müvəqqəti də olsa, populyarlıq qazanasan. Bu qalmaqal sayəsində kimlərsə sənin varlığından xəbər tutsun. Bu, çox faciəvi bir haldır. O mənada demişəm. Amma mənim fikrimcə, yazıçı öz əsəriylə populyarlıq qazanmalıdır, qazana bilmirsə, deməli, insanların düşüncəsində çox ciddi problemlər var. Ədəbiyyat oxumayan xalq heç vaxt inkişaf edə bilməz. /publika.az/