Taleh Eminoğlu - Mağara və ya...
23.01.15

Artpress.az gənc yazar Taleh Eminoğlunun yazıçı Kamal Abdullanın "Mağara" hekayəsi haqqında məqaləsini təqdim edir.

Kamal Abdullanın “Mağara” hekayəsinə


“Təəccübünə səbəb o idi ki, baxanda bilinmirdi, pəncərə arxasından gördüyü bu yağış sütunları göydən yerə enir, yoxsa yerdən göyə qalxır.”

 Yazını bu cümləylə başlamağım elə belə deyil. Hekayəni dərk etməkdə mənə məhs bu cümlə yardımçı oldu. Ümumilikdə Kamal Abdullanın hekayələri çoxlu düyün vurulmuş ipə bənziyir. Bu ipin iki ucu var və hər ikisi düyünü aça bilər. Biri daha rahat və daha tez, digəri isə gec və əziyyətli. Buna baxmayaraq hər iki yol hekayənin ideyasının, məğzinin və informasiyasının açılmasına kömək edir. Kamal Abdullanın hər hekayəsində bir cümlə “açar” vəzifəsini öz üzərinə götürür. Bu hekayədə də yuxarıda qeyd etdiyim cümlə o “açar”dandı.

 “Mağara” hekayəsi özündən əvvəlki hekayələrin əksərriyəti kimi paralel dünyalardan bəhs edir. Bunu anlamaq o qədərdə çətin deyil. Dünya ədəbiyyatında paralel dünyalara keçidlər qapı, güzgü, yuxu, parlaq ağ işıq, pəncərə, məzar və s. kimi məkan və nəsnələrlə verilir. Kamal Abdulla yaradıcılığında və eyni zamanda bu hekayədə pəncərə əsas nəsnədir. Beləki qəhrəmanımızın babasının papaqçı dükanında olduğu (bəlkədə) bazarın rəsmini öz üzərində daşıyan xalça məhz pəncərənin önünə asılır. Bu isə qəhrəmanın babasının zamanına yəni paralel dünyaya keçidi deməkdi.

 Yazının əvvəlində verilmiş cümləyə iki prizmadan yanaşmaqla hekayənin mahiyyətini tamamilə açmaq mümkündü. Elə isə bu cümlə ətrafında bir az gəzişək.

 “Təəccübünə səbəb o idi ki, baxanda bilinmirdi, pəncərə arxasından gördüyü bu yağış sütunları göydən yerə enir, yoxsa yerdən göyə qalxır” - cümləsi mənə ilk öncə suyun böyük dövranını və eyni zamanda “Babamın babasının babası” filmini xatırlatdı. Suyun buxarlanıb göyüzünə qalxması və yağış formasında təkrar yerüzünə qayıtması, eyni zamanda “Babamın babasının babası” filmində ağsaqqalın cavanlıqda qaçırılmış nişanlısının onun nəticəsinin sevdiyi qıza bənzəməsi əslində həyatda heçnəyin bitmədiyini sadəcə başqa formada geri qayıtdığının sübutudu. Bu prizmadan baxdıqda qəhrəmanımızın babası Hacı Rahimin həyatının bir parçası olduğunu görürük. Hacı Rahim mağarada ölmür, qeyb olur çünki o nəvəsinin timsalında qayıdacaqdı.

 İkinci prizmada isə hekayəni yağış kimi təsəvvür edək. Göydən yerə - əvvəldən sona yox, yerdən göyə - sondan əvvələ oxuyaq. Bu zaman hekayənin gedişatı tamamən dəyişir ama məzmun olduğu kimi qalır və təbii ki, sirli düyünlər çözülür. Yazarın bilərəkdən və ya bilməyərəkdən işlətdiyi bu cümlə hekayənin açılışında açar rolunu oynayır. Amma sirlər bununla bitmir.

 Daha bir sirli cümlə qarşımıza çıxır – “Sayad özü ilə gətirdiyi şalların birini, al qırmızı olanını Hacı Rahimin çiyninə saldı, o biri yaşıl şalı isə öz çiyninə atdı.” Bu cümlə oxucuyla rənglərin dili ilə danışır. O dili anlamaq üçünsə loğmanların loğmanı İbn Sinanın rənglər barədə yazdıqlarına diqqət edək. İbn Sina qırmızı rəngin əsəbləri sakitləşdirdiyini, yaşıl rəngin isə insanı neqativ emosiyalardan qoruduğu qeyd edir. Kamal Abdulla rənglərin dilindən məharətlə istifadə edərək oxucunu düşünməyə vadar edə bilir. Cümlədiki rəglərin açılışını verməklə sirri açaq. Məlum olduğu kimi Sayad Hacı Rahimlə mağaraya gəlməyə yarı yolda peşman olur. Ürəyində qara-qura fikirlər yaranır və bundan sonra qırmızı şalı özünün və yaşıl şalı isə həyat yoldaşının çiyninə salır. Demək Sayad öz narahatlığını, neqativ emosiyalarını yaşıl şalla yox etməyə çalışır. Hacı Rahimə nə isə olacağından rahatsız olan Sayad sanki onun əsəbləşib nəysə edəcəyinin qarşısını qırmızı şalla almağa cəhd edir. Bu bəlkədə yazarın öz hislərini cilovlamaq cəhdidi.

 Mağara hekayəsi insanı ifadə edilə bilinməyəcək auraya qərq etməyə və öz istədiyi zamana qədər orada saxlamağa qadirdi. Bunu özümdən bilirəm. Barmaqlarım klaviatura üzərində gəzişsədə gözüm divardakı xalçadadı paralel dünyaya keçmək ümidindədir.

Yenililklər
03.10.24
Azərbaycan dastanlarınıın folklor semantikası
27.09.24
“Əta Tərzibaşı Kərkükün milli tədqiqatçısı” adlı kitabın təqdimatı olub
27.09.24
Lütviyyə Əsgərzadənin “Şeyx Məhəmməd Rasizadə” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
“Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” jurnalının növbəti sayı çap olunub
27.09.24
Vaqif Yusiflinin “Məmməd Araz dünyası” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
Azad Qaradərəli - Kədərli yazların doğurduğu sevinc
09.09.24
Azərbaycan yazıçısının kitabı Təbrizdə nəşr olunub
09.09.24
“Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Nəşr edilməmiş əlyazmaları”  kitabı nəşr edilib
09.09.24
Venesiya Film Festivalında “Qızıl Şir” mükafatının qalibi məlum olub
08.09.24
Venesiya Film Festivalında Azərbaycan filmləri nümayiş olunub
07.09.24
Şərqşünaslıq İnstitutunda “Əhməd Nədimin poetikası” kitabı çapdan çıxıb
27.08.24
Azad Qaradərəli - Alman şərqşünasın hekayələrim haqqında yazdıqları
09.08.24
Milli kino günündə “Tənha insanın monoloqu”
08.08.24
Turan Film Festivalı Laçın şəhərində keçiriləcək
02.08.24
Federiko Qarsia Lorka -  Bu çılpaq bədən at nalları dəyməyən...
12.07.24
Yelisaveta Baqryana - Ah, belə gecələr əzabdır dostum!
11.07.24
Azad Qaradərəlinin əsərlərinin beşinci cildi cap olunub
08.07.24
“Narqız” qısametrajlı animasiya filminin istehsalı davam edir
05.07.24
"Dünya ədəbiyyatı" jurnalının Çeçenistan sayı işıq üzü görüb
03.07.24
“Ulduz” jurnalı oxucuların görüşünə yeni təqdimatda gəlib
02.07.24
Frans Kafka - Hökm
25.06.24
Mədəniyyət Nazirliyi senzura ittihamlarına aydınlıq gətirib
25.06.24
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı Şirvanda kino günlərinə başlayır
22.06.24
Şahid ifadəsi - Zərdüşt Əlizadə yazır...
13.06.24
“Divanü lüğat-it-türk”ün II və III cildləri nəşr olunub
13.06.24
“Ulduz” jurnalının may nömrəsi çap olunub
13.06.24
Azərbaycanda aparıcı teatrların siyahısı təsdiqlənib, işçilərin maaşları artırılıb
05.06.24
Özbəkistanlı şairlərin şeirləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilərək nəşr olunub
05.06.24

Qulu Ağsəs haqqında yeni kitab çap edilib

24.05.24
Kino şirkətlərinə yeni imkan: post-prodakşna dəstək
22.05.24
Kənan Hacı - Salman Mümtaz Leninə nə deyəcəkmiş?
22.05.24
2024-cü ilin Ədəbiyyat üzrə Beynəlxalq Buker Mükafatının qalibi məlum olub
21.05.24
Professor Edmund Herziq: Nizami Gəncəvinin əlyazmalarının vahid kataloqu üç dildə nəşr ediləcək
21.05.24
Azərbaycanda iki teatrın adı dəyişdirilir və işçilərinin maaşı artırılır
20.05.24
“Linqvistik nəzəriyyənin əsasları” kitabı nəşr olunub
20.05.24
Hüseyn Arifin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə “Arxada qalan illər” adlı kitab nəşr edilib
20.05.24
Fransada azərbaycanlı rəssamın fərdi sərgisi keçirilib
15.05.24
Ülvi Babasoyun “Ədəbiyyatda postmodernizm: oyun estetikası” kitabı təqdim olunub
09.05.24
Həcər Atakişiyeva - Məhəmməd Füzulinin poeziyasının dili və üslubi xüsusiyyətləri
06.05.24
Həmid Herisçi: Öz adıma ədəbiyyat müharibəmi bitirdim
©2012 Avanqard.net Muəllif hüquqları qorunur. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.