Artpress.az Rəbiqə Nazimqızının Sevinc Çılğının "Yumurta" kitabı haqqında tənqidi məqaləsini təqdim edir.

Dostlardan yazmaq xüsusi cəsarət istəyir. Əvvəla ona görə ki, obyektivlik hissini gözləmək çətin olur. İkincisi, dostlar daha həssas olurlar: tənqidin də, tərifin də dozasından küsə bilərlər. Hərçənd, Sevinc Çılğınla bu problem çətin yaşana. Uzaqbaşı, çılğınlığına salıb əsəbiləşəcək, mən də kövrəkliyindən istifadə edib, həssas damarında oynayacağam, keçib gedəcək.

Amma məsələnin birinci tərəfi xeyli problemli görünür. Gəl camaata başa sal ki, dostlarının ədəbiyyatçılar arasında olması normaldır. Gəl anlat ki, sizi elə ədəbiyyat dostlaşdırıb. Yenə ağzıgöyçəklər danışmağa söz tapacaqlar. Neynək, qoy onların da mövzusu olsun. Mənsə uzatmayım, keçim mətləbə.

Mətləb isə ondan ibarətdir ki, Sevinc Çılğının "Yumurta" kitabını yeni vərəqləmişəm. Yəni təkrar oxumuşam. On üç hekayə arasında bəyəndiyim də olub, bəli, əlbəttə, bəyənmədiyim də.

Ən çox bəyəndiyimdən başlayaq. "Əla"dan. Ümumulikdə, Sevincin əksər hekayələri üçün səciyyəvi cəhət diqqəti çəkir - qadın dünyasının təsviri. Sevinc bu dünyanı açıq-saçıq, amma ədəbli təsvir edir, onun detalları qadının sirrini açır, amma bu sirr bədəndə gizlənməyib, müəllif ruha enir. Maddi olanla mənəvi olan birləşir, bütünləşir. Sevinc hekayələrində təxəllüsü qədər çılğındır, cinsi qədər də zərif. Maraqlı orasıdır ki, bu balans pozulmur. Heç vaxt və heç yerdə...   

"Əla" hekayəsində diqqəti çəkən ilk maraqlı detal qadının sol əli ilə sol qulağını qapamasıdır. O biri qulağı isə yastıq örtür. Niyəsi açıqlanmır, çünki ipucu ortadadır. Bunu "tutmaq" üçün ipin ucundan tutmaq kifayətdir. Qadın eşitdiyi şirin pıçıltını bir ömür qulaqlarnda daşımaq istəyir - sözü və nəfəsi. Söz və nəfəs. Yəni sevgi...

İkinci maraqlı detal qadının qapını qucaqlamaq arzusudur. Kişini burada yola salıb, burada ayrılıblar. Sonuncu pıçıltını bu qapıda eşidib. Sözü və nəfəsi - sevgini yola salıb...

Üçüncü maraqlı detal gözündən yuxu tökülən qadının yatmaq üçün yerinə getməməsidir. Müəllif yazır ki, qadın yuxusunun qaçacağından qorxur. Əslində, bu da maraqlı müşahidədir. Əlbəttə, təkcə yuxu qaçmacayaqdı - qəhrəman bunu izah eləmir, ehtiyac da yoxdur, bunu özün düşünürsən, bilirsən, çünki bu məqamı təkrar-təkrar yaşamısan, indi bu yaşantını bir daha xatırlayanda ağlına gəlir - qəhrəman isə qısa an kəsiyində bunun fərqində olacaq deyil, amma şüuraltı bilir - qapıdan uzaqlaşdıqca təəssürat da öləziyir, azalır. Qadın isə ayrılmaq istəmir. Pıçıltdan da, yuxudan da...

Sonuncu detal ayaq barmaqlarının "əla" işarəsidir. Bunu vizual olaraq özünüz də özünüzdə müşahidə edib gülümsəyə bilərsiniz.

Nə üçünsə hekayənin sənə maraqlı gələn ilk detalındaca öz-özümə müəlliflə söhbət edirmiş kimi söyləyirsən: "Burada saxla". Eyni şey qapı səhnəsinə çatanda da baş verir. Sonuncu belə "saxla" işarəsində hekayə artıq dayanır. Bəlkə də, bu qısa hekayəni üç daha qısa hekayəyə də bölmək olardı - nə üçünsə mənə elə gəlir ki, Sevinc üç hekayəni ustalıqla birləşdirib...

Sonrakı hekayələr arasında qadın hisslərini qeyri-adi təhkiyə ilə anladan "Aldanmışlar şəhəri" diqqəti çəkir. Sadə, rahat təhkiyədə həm Azərbaycan qadınının üzləşdiyi problemlər təsvir olunur, həm də bir qızın qorxu və sevgi qarışıq ülvi hissləri tərənnüm edilir. "Günəşi içəri buraxdım", "Yəqin, səhərin intiqamı idi" kimi cümlələr isə nəsrin poetikasını artırır.

"Adamlığın son gecəsi", "Şağ", "Şərq dəftəri" ən qəliz mətləblərdən sadə şəkildə - pafos və patetikasız danışır. Ən xoşagələn məqamlardan biridir ki, Sevincin hekayələrində dövrümüzün əksər nasirlərində müşahidə etdiyimiz publisisitik dil və üslub elementləri, demək olar ki, rast gəlinmir.

"Yüz faiz qadın" Sevincin daha əvvəl yazdığı mətndir. Dəqiq müşahidələr və gözlənilməz sonluq, yumorostik dil hekayəni daha oxunaqlı edir.

"Yumurta" hekayəsinin süjet və ideyası da barədə də ətraflı yazmaq olardı. Amma həmkarlarım bu barədə yazıblar deyə, bu məqamların üzərində çox dayanmağı lazım bilmirəm.

Əlbəttə, qüsurlardan da yazmaq olardı, məsələn, bəzi hekayələrdə süjet çox qarışıqdır, bəzən isə mətndə bitkin süjet görünmür. Amma Sevincin özü demişkən, bu, onun "nəsr yaradıcılığındakı yumurta dönəmi"dir. Rüşeym var, böyük ehtimalla, yumurtadan yazıçı da çıxacaq...  /Arqument.az/