Türk birliyinin yorulmaz müdafiəçisi, həyatını milli dəyərlərin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi uğrunda əməli işlərə həsr etmiş, Türk Dünyası Araşdırmaları Vəqfinin qurucusu, türkçü ideoloq, professor Dr. Turan Yazqanın anım günündə onun işıqlı ideyalarına bir daha dönmək, günümüz üçün əhəmiyyətini mühafizə edən fikirlərindən bəhrələnmək bütün türk dünyasında tariximizə, ənənələrimizə, milli kültürümüzə sevgi və hörmətin ifadəsidir. 2001-ci ildə həyacanla “türklərin bugünə qədər qəbul etdikləri bir müştərək qərar yoxdur. Nə əlifba, nə dil, nə də öz aralarındakı münaqişələr sahəsində... “XXI əsr türk əsri olacaq” deyənlərin heç bir şey umrunda deyil. Siyasi ehtiras hər şeyin önünə keçir” söyləyənlərə bütün sahələrdə türk birliyinin önəmini vurğulamaqla, əslində, bu gün qazanılmış uğurların toxumlarından mühüm bir qismini səpirdi. 

İstisnasız bütün türk dünyasının problemlərini düşünən, “Türklərin sırasına Krım, Kazan, Özbəkistan, Azərbaycan, xristian, müsəlman, şaman, musəvi, buddist, hənəfi, şafi, cəfəri, şiə, ələvi... bütün türk coğrafiyasından köçənlər daxildir. Çünki türk türkdür” deyən Turan Yazqanın gündəlik siyasətə deyil, milli inkişafa yönəlmiş arzularının həyata keçən və aktual şəkildə hələ də həllini gözləyən məqamları onu göstərir ki, böyük türkçü ideoloq zamanında çox mühüm məsələlərə diqqət yönəltmişdir. 

Dünyanın ən ucqar nöqtələrində yaşayan türklərin dərdi, millətimizin dünyanın gözünün acılarına bağlandığı böyük və ya kiçik bölgələri belə Turan Yazqanın görüşlərində özünə yer tapmışdır. Türk dünyasının bir parçasının sevincinə səslənərək “Türkmənistan sürətlə inkişaf edir. Getdikcə sayları artan fabriklər, məğrur memarlıq abidələri, çevrəni bəzəyən Oğuz Xaqandan Ərtoğrul Qaziyə, Dədə Qorquddan Məhtumquluya qədər möhtəşəm heykəllər, xatirələr... Atatürkün sözünü orada hayqırmaq daha yerindədir: “Nə mutlu türkəm deyən” kimi sözlərlə qürurlanan Turan Yazqan digər parçasındakı göz yaşlarına etiraz edir, Şərqi Türküstanın bugün də davam edən acılarına susmur: 

“Türkün ən qədim vətəni əldən getmişdir.

Türk mədəniyyətinin beşiyi olan ölkə əldən getmişdir.

Mətbəənin icad edildiyi ölkə əldən getmişdir.

İlk vəqflərin qurulduğu ölkə əldən getmişdir.

Yusif Xas Hacibin doğulduğu ölkə əldən getmişdir.

Kaşğarlı Mahmudun doğum yeri olan ölkə əldən getmişdir.

Osmanlı dövləti adına son vəz oxunan ölkə əldən getmişdir.

Qadın kişi bərabərliyinin ilk qorunduğu ölkə əldən getmişdir.

Qərblilər örtünərkən türklərin geyindiyi ölkə əldən getmişdir.

Qısacası, türkü təmsil edən nəyimiz varsa, hamısının beşiyinin yırğalandığı ölkəmiz, Şərqi Türküstan əldən getmişdir”,- deyə hayqırırdı.

Türan Yazqanın türklərin soyqırımlarda, qətliamlarda günahlandırılması məsələsində “çarə müdafiə deyil, hücumdur” kimi fikirləri də günümüzdə öz tarixi həqiqətini yaşamaqdadır. “İnsanlığa insanlığın vəhşi tarixini öyrətmədikcə, türkləri qaralamaq üçün siyasi məclislərin səs çoxluğu kimi alçaq taktikasına son verilməyəcəkdir” deyən Turan Yazqan insanlığa düşmənlik tarixini cəsarətlə vərəqləyir:

“Amerikalılar nə etdi, neçə milyon insanı qətl etdi?

Rusiya nə etdi, neçə milyon türkü qətl etdi, neçə milyon türkü sürgündə öldürdü, neçə milyon türkü aclığa məhkum edərək yox etdi? 

Çinlilər nə etdi, neçə milyon türkü öldürdü, neçə milyon türkü ana bətnində məhf etdi, neçə milyon türkü aclığa məhkum edərək yox etdi?

Ermənilər nə etdi, yaşlı, qadın və uşaqlardan başqa kimsənin olmadığı kəndlərdə neçə yüz min məsum insanı qətl etdi, neçə min yaşlını quyulara doldurdu, neçə min qadının qarnını deşdi? Bulqarlar, serblər, ərəblər, isveçlilər, fransızlar nə etdi?” 

Bu tarixi suallarla dünyaya və türk dünyasına səslənən Turan Yazqan türk birliyinin bütün tarixi dövr və mərhələlərdəki əhəmiyyətinə, günümüzün reallıqları fonunda dəfələrlə öz təsdiqini tapmış önəminə bir tarixi hadisə fonunda diqqət yetirir: “Amerikadakı türk yürüşündə Azərbaycan, Krım, özbək, bütün türklərin yağış altında, qol-qola yürüşləri möhtəşəm və mənalı idi, lakin mənasını anlayanlara!..”İndi bu tarixi gerçəkliyin mənasını anlamağın və onu əməli fəaliyyətdə reallaşdırmağın uğurlu nəticəsi türk dünyasının hər yerində məlumdur. 

“34 milyon türkün yaşadığı Cənubi Azərbaycanda türk dilində təhsil yoxdur” deyə türk dünyasının gözünü digər bir ağır nöqtəyə yönəldən Turan Yazqan düşüncələri Azərbaycanın tarixi problemlərindən də kənarda qalmamışdır.

Bugün türk dünyasının fərqli coğrafiyalarında Turan Yazqanın düşüncələri yaşadılır. Təlim, təhsil, gənc nəslin milli ruhda tərbiyəsinə yönəlmiş Turan Yazqan fikirləri hər yeni nəslin yetişməsi ilə daha da təzələnməkdə, öz bəhrələrini verməkdə və tarixi reallığını tapmaqdadır. Bu milli fəaliyyət böyük türkçü ideoloqun “on il sonra, on beş il sonra, iyirmi il sonra artıq türklər başlarını dik tutacaqlar, dünyanın bütün gücləri üzərlərinə gəlsə belə, əsla boyun əyməyəcəklər” sözlərini hər gün daha çox tarixi həqiqətə yaxınlaşdırır.