Umberto Eko - Necə yaxşı yazmalı
07.10.16

(Minerva kartonları. Bompiani 2000)


İnternetdə necə yaxşı yazmaq haqqında bir sıra təlimat tapdım. Özümünküləri əlavə edirəm, bəzi variatsiyalarla, düşünürəm ki, çoxlarına  faydalı ola bilər, xüsusilə də yazıçılıq kurslarına gedənlərə.
      

1. Alliterasiyalardan qaç, bəzi sarsaq beyinləri sarmaşıqtək sarsa da.
2. Demək olmaz ki, felin lazım forması qadağandır; əksinə, lazımdırsa istifadə olunmalıdır.
3. Sabit ifadələrdən qaç: boyat şorbadı.
4. Nə vaxt istəyirsən yaz, yemək vaxtından başqa.
5. Kommersiya ixtisarlarından & abreviaturalardan və s.- dən istifadə etmə.
6. Yadında saxla (özü də yaxşıca) - mötərizə ( hətta son dərəcə vacib sayılırsa da), təhkiyənin ipini qırır.
7. Diqqətli ol ki, həzmetmən pozulmasın... fasilə üçnöqtələri qoymaqdan.
8. Dırnaq açmaqdan az istifadə et:  bu, “son” deyil.
9. Heç vaxt ümumiləşdirmə.
10. Xarici sözlər həqiqətən də, bon ton ola bilməz.
11. Sitatlarda simic ol. Emerson düz deyirdi: “Sitatlara nifrət edirəm. Mənə yalnız özün bildiyni söylə”.
12. Müqayisələr elə söylənmiş ifadələr kimidir.
13. İzafi olma; bir şeyi iki dəfə təkrar etmə. Təkrarçılıq israfçılıqdır (izafi deyəndə mənasız izah etmə nəzərdə tutulur ki, oxucu onu artıq bilir).
14. Ədəbsiz sözləri yalnız tırıqçılar işlədir.
15. Həmişə azmı dərəcədə və yainki çoxmu dərəcədə, konkret ol.
16. Mübaliğə ifadə vasitələrinin ən adisidir.
17. Tək bir sözdən ibarət ifadələri işlətmə. Poz!
18. Özünü həddən artıq ötkəm metaforalardan qoru: onlar ilanın pulları üstündəki qu tükü kimidir.
19. Vergülləri, yerində, qoy.
20. Nöqtəli vergüllə iki nöqtənin funksiyası arasındakı fərgi bil: hətta asan olmasa da.
21. Ədəbi dildə lazım olan ifadəni tapa bilməsən də, dialektdəki ifadələrə heç vaxt müraciət etmə: İt özü nəmənədi ki, yunu da nə bir zad ola.
22. Düşünülməmiş metaforalardan istifadə etmə, sənə “nəğmə” kimi görünsələr də: onlar  relslərdən düşən sonaya bənzər.
23. Doğrudanmı ritorik suallara ehtiyac var?
24. Lakonik ol, calış uzun-uzadı ifadələrdən qaçaraq və ya onları “diqqətli olmayan oxucunu mütləq yayındıracaq” xüsusiləşdirilmiş ifadələrə bölməklə, fikirlərini az sayda mümkün sözlərlə yığcam şəkildə yerləşdirəsən ki, sənin şərhinin,  mediyanın hökmü altında qərar tutmuş və  şübhəsiz ki, (xüsusilə də  mənasız və ya, hər halda vacib olmayan düzəlişlərlə dolu ikən) zəmanəmizin faciələrindən birinə çevrilmiş informasiya tullantılığında iştirakı olmasın.
25.Vurğular səhvsiz və mənalı olmalıdır, – düşünmək lazımdır, başla!
26. Kişi cinsindən olan isimlərdən qabaq gələn qeyri-müəyyən artikl apostroflanmır(1). 
27. İbarəli olma! Təmkinli davran da nidalarla!!
28.Alınma sözlərin hətta ən pis angaje olunanları belə, xarici ifadələrin təsirini artırmır.
29. Beaudelaire, Roozewelt, Nieztşhe və bu kimi xarici adları düzgün yaz(2).
30. Bəhs etdiyin müəllif və personajların adlarını dəqiq çək, perifrazasız, filansız. XIX əsrin böyük yazıçısı, “5 may”ın müəllifi belə edirdi(3).
31.Şərhin əvvəlində captatio benevolentiae(4) - dən   istifadə et, oxucuya olan dərin minnətdarlığını bildirməkdən ötrü (yəni o dərəcədə gicsız ki, nə dediklərimi qanmırsız ?).
32. Orfaqrafiyaya ciddi riayət et.
33. Susmağın nə dərəcədə usandırıcı olduğunu yadına salmaq mənasızdır.
34. Çox da tez-tez sətir başına keçmə.
      Heç olmasa buna ehtiyac olmayanda.
35. Heç vaxt şəxs əvəzliklərini zat aliləri kimi cəmdə işlətmə. Biz qəti əminik ki, bu son dərəcə pis təsir bağışlayır.
36. Səbəblə nəticəni qatma: səhv edərsən, çaşarsan.
37. Nəticənin məntiqi olaraq çıxış nöqtəsindən irəli gəlmədiyi cümlələri qurma: hamı belə eləsəydi çıxış nöqtəsi nəticədən irəli gələrdi.
38. Arxaizmlərə, hapax legomenalara(5)  və digər az işlənən leksemlərə, eyni ilə də rizomatik deep structures-lərə(6)  uyma; baxmayaraq ki, onlar sənə qrammatik differensiallığın  bir çox  epifaniesi kimi görünür və süni surətdə dekonstruktiv  dəyişiklik törədirlər; ancaq bundan da pis o olardı, əgər onlar son dərəcə ekdotik hazırlıq keçənlərin seçimində tanınmasaydılar, belə ki, həmsöhbətinin resepsiyasının koqnitiv imkanlarını üstələyirlər.
39.Uzunçu olma, ancaq, o da lazım deyil ki, deyəsən ondan da az ki...
40. Bitmiş bir cümlədə olmalıdır.                                                                        
                                                                            

İtalyan dilindən tərcümə edən: Cəmşid Cəmşidov







(1) İtalyan dilinin spesifik xüs.- Müəllif “apostroflanmır” deyə tövsiyyə etsə də, kişi cinsindən  olan “artikl” sözünü  (uno articolo)  “un` articolo” kimi apostrofla işlədir.

(2) İtalyan dilində xarici adların həmin dillərdə olduğu kimi autentik formada yazılmasına işarədir: Bodler –Beaudelaire,  Ruzvelt – Roozevelt, Nitsşe – Nieztshe və s.

(3) İtalyan ədəbiyyatının klassiki Alessandro Mandzoni (1785 – 1873 ) nəzərdə tutulur.

(4) Captatio benevolentiae  - hərfi tərcüməsi: hüsn-rəğbət qazanmaq (latın); bəzi əsərlərin əvvəlində müəllifın rəğbət doğurmaq məqsədi ilə oxucuya və ya oxuculara lütfkar müraciəti.

(5) Hapax legomena - bircə dəfə deyilmiş (yunan.) . Mətndə bir dəfə adı çəkilən əşya, deyilən söz ... 

(6) Deep structures  - dərin strukturlar (ingilis). Dönüşümcü (transformasiyalı) qrammatikada cümlənin təsəvvür edilmə forması.
 

Yenililklər
25.04.25
Nərimanovda kitab sərgisi başladı
24.04.25
Bədirxan Əhmədlinin kitablarının təqdimatı keçirilib
24.04.25
“İstəyirəm “Daşa basım bu kəndi”: Musa Ələkbərli - 75
24.04.25
Anar Məcidzadə - Dünya düşüb gözümdən...
21.04.25
Şəfəq işığında bir ömür: Jurnalistikanın və söz sənətinin Şəfəqi
20.04.25
Aşıq Mikayıl Azaflının musiqili-ədəbi, ifaçılıq sənətinin bəzi fəlsəfi məqamları
17.04.25
Yeni sənədli film - “İrəvan qalasında erməni xəyanəti”
15.04.25
Karakasda poeziya həftəsi - Mahir N. Qarayev
15.04.25
Bədirxan Əhmədli: 70 yaşın işığı
29.03.25
Təkcə sən gəlib çıxmadın
27.03.25
İlqar Cəmiloğlu - Səni məndən soruşana nə deyim?
13.03.25
Professor Bədirxan Əhmədli: Universitetlərdə hələ də sovet dövrünün dərsliklərindən istifadə olunur - MÜSAHİBƏ
03.03.25
Darıxmağın “Təcili yardımı” Kənan Hacı
06.01.25
Sevil İrevanlı - Türkiyat Araştırmaları Enstitüsünün 100. Milletlerarası Kongresinden gözlemler, izlemler
11.12.24
İzzəddin Həsənoğlu və Mirzə Ələkbər Sabirin Türkiyədə nəşr olunmuş kitablarının təqdimatı olub
05.11.24
Azərbaycanlı alim Özbəkistanın Milli televiziya  kanalının məşhur “Shirchoy” verilişinin qonağı olub
29.10.24
Kinonun işğala dirənişi - İstanbulda müzakirə
19.10.24
Bədirxan Əhmədlinin “XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” 3 cildlik kitabı çap olunub
15.10.24
Cəfər Cabbarlı Mükafatı təqdim olunub
15.10.24
Füzulinin həyat və yaradıcılığının tədrisinə dair yeni kitab nəşr olunub
11.10.24
Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatının adı açıqlanıb
10.10.24
XV Bakı Beynəlxalq Film Festivalının bağlanış mərasimi keçirildi
09.10.24
Mikayıl Azaflının “Haqq aşığı yaranıbdı qəm çəkə” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Asif Rüstəmlinin “Cəmo bəy Cəbrayılbəyli: həyatı və bədii yaradıcılığı” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Anar Məcidzadə - Nə yaltaqlıq elə, nə quyruq bula...
03.10.24
Azərbaycan dastanlarınıın folklor semantikası
27.09.24
“Əta Tərzibaşı Kərkükün milli tədqiqatçısı” adlı kitabın təqdimatı olub
27.09.24
Lütviyyə Əsgərzadənin “Şeyx Məhəmməd Rasizadə” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
“Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” jurnalının növbəti sayı çap olunub
27.09.24
Vaqif Yusiflinin “Məmməd Araz dünyası” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
Azad Qaradərəli - Kədərli yazların doğurduğu sevinc
09.09.24
Azərbaycan yazıçısının kitabı Təbrizdə nəşr olunub
09.09.24
“Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Nəşr edilməmiş əlyazmaları”  kitabı nəşr edilib
09.09.24
Venesiya Film Festivalında “Qızıl Şir” mükafatının qalibi məlum olub
08.09.24
Venesiya Film Festivalında Azərbaycan filmləri nümayiş olunub
07.09.24
Şərqşünaslıq İnstitutunda “Əhməd Nədimin poetikası” kitabı çapdan çıxıb
27.08.24
Azad Qaradərəli - Alman şərqşünasın hekayələrim haqqında yazdıqları
09.08.24
Milli kino günündə “Tənha insanın monoloqu”
08.08.24
Turan Film Festivalı Laçın şəhərində keçiriləcək
02.08.24
Federiko Qarsia Lorka -  Bu çılpaq bədən at nalları dəyməyən...
©2012 Avanqard.net Muəllif hüquqları qorunur. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.