Türk dünyasının ən görkəmli şairlərindən biri Nazim Hikmət Ran (1902-1963) olmuşdur. Onun şeirləri sağlığında vətənində layiq olduğu dəyəri görməmişdir. Kommunist ideologiyasını dəstəkləyən Nazim Hikmət siyasi əqidəsinə görə təqib edilmiş, əsərləri qadağan edilmiş, İstanbul, Ankara, Çankırı və Bursa həbsxanalarında 12 ildən artıq cəza çəkmişdir. 1951-ci ildə Türkiyə vətəndaşlığından çıxarılmış, yalnız ölümündən 46 il sonra bu qərar ləğv edilmişdir.

Nazim Hikmət uzun müddət vətənindən ayrı qalmış, Moskvada və digər şəhərlərdə yaşamışdır.  Buna görə də onun bir çox şeirlərində vətən həsrəti duyulur. “Şeirimin kökləri yurdumun torpaqlarındadır” deyən şair vətəninə böyük bir məhəbbətlə bağlıdır və ondan ayrılmaq şairi dərindən yaralamışdır. O, şeirlərinin bir çoxunda bu həsrətini, kədərini əks etdirmişdir.

Vətəninin azadlığını, heç bir dövlətdən asılı olmamasını istəyən Nazim Hikmət siyasi fikirlərinə görə vətən xaini adlandırılmışdır. Bir Ankara qəzetində onun haqqında yazılanlardan çox qəzəblənən şair öz hisslərini şeirlə ifadə etmişdir. Bu qəzetdə Nazim Hikmət “Amerika imperializminin yarımmüstəmləkəsiyik” ifadəsinə görə tənqid olunmuşdur. Şair bu haqda “Vətən xaini” adlı şeirini yazmışdır:

Burada bir çox məsələlərə toxunan şair onu vətən xaini adlandıranların  tutduğu əməlləri ifşa edir və onları tənqid hədəfinə çevirir. Vətənin mal-mülk, qazanc, çek dəftərləri, rüşvətlər, maaşlar olmadığını göstərmək istəyən şairi tənqid edənlər onun dediklərini başa düşmək belə istəmirdilər. Qürbətdə olarkən yazdığı bu şeirində şairin vətən sevgisi və vətən həsrəti aydın şəkildə əks olunmuşdur.

Nazim Hikmətin vətən həsrətini 1961-ci ildə Şərqi Berlində olarkən qələmə aldığı “Avtobioqrafiya” şeirində də görmək olar. Bu şeirdə həyatından bir çox faktları paylaşan şair onu mənəvi olaraq sarsıdan hadisələri bu sözlərlə ifadə etmişdir:

Şeirdə onu dərindən yaralayan məqamlardan birini belə əks etdirmişdir:

Doğma yurdunda da yazılarının oxunmasını istəyən şairi bu yazıların yasaqlanması çox kədərləndirmişdir.

Nazim Hikmətin 1931-ci ildə yazdığı “Vida” şeirində vətəndən ayrılacağına kədərlənən şair bir gün yenidən doğma yurduna qayıdacağına ümid bəsləyir:

“Praqada bir araba keçir” adlı şeirində əsas məqsəd Praqanın təsviri deyil, şairin mühacirlik dərdinin ifadəsidir:

Buradan da görmək olar ki, şair harada olursa-olsun öz vətənini düşünür və vətəndən ayrı olmağı ölümdən betər hesab edir.

Nazim Hikmətin 1957-ci ildə Varna şəhərində olarkən qələmə aldığı “Sofiyadan”  şeirində də şairin vətən sevgisi və vətən həsrəti əks olunmuşdur:

Bu şeirdə insanın harada olmasından asılı olmayaraq həmişə öz evindən, öz vətənindən ötrü darıxması ifadə olunmuşdur. Qəribliyi zülmə bənzədən şair qardaş evində olsa da, öz evini unutmur.

“Məmləkətim haqqında” şeirində vətəndən qalan xatirələrdən danışır. Bu xatirələr onun ayaqqabısında, papağında, pencəyində deyil, saçlarının ağında, ürəyinin infarktında, alnının qırışlarında, bir sözlə şairin özündə, onun ürəyinin dərinliklərində qalmışdır:

Vətəndən ayrı qalmağın çətinliyini ifadə edən şairin “Qarlı qayın ormanında” adlı şeirindəki bu bənd diqqətəlayiqdir:

Məmləkətin indi ona çox uzaq olduğunu qeyd edən şair bunu dərin ürək ağrısı ilə ifadə edir. Çünki o, heç vaxt vətəndən ayrı olmaqla razılaşa bilmir.

“Ceviz ağacı” şeirində İstanbula toxunmaq, onu seyr etmək, İstambulda olmaq istəyən şair ürəyinin yüz min ürək kimi çarpdığını qeyd edir:

Ürəyi İstambul həsrəti ilə çırpınan Nazim Hikmət “David Oystraxa məktub” şeirində İstambula gedən David Oystraxı qısqandığını ifadə etmişdir:

“Məktub” şeirində hara getsə də, həsrətini də özü ilə apardığını söyləmişdir:

Varnada olarkən oğluna yazdığı “Məməd” şeirində də vətəndən, oğlundan uzaqda olan şair oğul həsrətini əks etdirmişdir:

Bu şeirdə öz əksini tapan oğul həsrəti şairin digər bir şeiri olan “Oğlum şəkillərdə böyüyür” şeirində geniş şəkildə təsvir edilmişdir. Nazim Hikmət həsrəti “ürəyinə sancılmış bıçaq” adlandırmış və bu həsrəti belə ifadə etmişdir:

Həyat yoldaşından ötrü də nigaran olan şair qürbətdə olarkən yalnız həyat yoldaşı, oğlu və məmləkətini düşündüyünü söyləmiş və bu fikirlərini “Münəvvərə məktub yazdım, dedim ki” şeirində bu misralarla ifadə etmişdir:

 “Yaşamaq haqqında” şeirində həyatdakı müxtəlif məsələlərə toxunan şair öz həyatı haqqında məlumatları da burada qeyd etmişdir:

Burada həbsxanada olmasından bəhs edən şair “bayırdakı insanlarla bir yaşayacağını”, yəni onu həbs etsələr də, daxili azadlığını əlindən ala bilməyəcəklərini ifadə etmişdir.

“Vəsiyyət” şeirində “qurtuluşdan öncə ölərsəm, Anadoluda bir köy məzarlığına gömün məni” deyən, ürəyi vətən həsrəti ilə yanan şair bu istəyinə də nail ola bilməmişdir və məzarı da Anadoluda deyil, Moskvadadır.